Door Rene Hogendijk 
Maart 2013

De titel van dit artikel heet "Spoor in Smallingerland". Toch zal de focus hier liggen op het spoor in Drachten, aangezien dit een van de voornaamste redenen is geweest dat het spoor hier ooit tot ontwikkeling is gekomen. Zoals verderop zal blijken liep de aanvankelijke tram naast Drachten ook door Nijtap, Opeinde en Nijega. Daarnaast is er later een trace (langs de Folgeralaan) ontstaan richting Groningen welke ook stopte thv Drachtster Compagnie en Houtigehage.

Met de opkomst van het spoor in Nederland rond 1860 (toen begon de staat zelf spoor aan te leggen), kon ook Friesland uiteindelijk niet achterblijven. Er was al vrij snel een trein trace van Zwolle richting Leeuwarden (1868). Het zou echter meer kosten om ook een traject naar Drachten te krijgen. Voor kleinere plaatsen was het rendabeler zogenaamde tramlijnen aan te leggen op smalspoor. De aanleg was goedkoper; dit was onder meer vanwege het gewicht en daardoor de bouw van het spoor. De tramsporen konden worden aangelegd zonder bielzen. Daarnaast reed men op zicht, waardoor seinen niet nodig waren, en het was mogelijk de sporen parallel aan wegen aan te leggen. Doordat het spoor smal is, is het makkelijker voor de treinen/ trams om kortere bochten te maken. Nadeel was de lagere snelheid waaraan de treinen/ trams zich moesten houden.

De tram mocht aanvankelijk niet harder rijden dan 25 km/u. Dit was ook met name vanwege de fysieke beperking van wagen en spoor. Tijdens een bijeenkomst van Smelne's Erfskip werd gememoreerd, dat je zo'n tram makkelijk met de fiets kon bijhouden. Uit de andere hoek van de zaal kwam hierop een reactie: "nou, niet op de banden uit die tijd!" Het zou niet lang duren voordat de tram een stuk sneller zou gaan rijden, tot wel 50 km/u. Toch was de vooruitgang met de komst van de eerste tram groot. In die tijd deed men nog veel te voet.  De verhoging van de snelheid betekende kortere reistijden, maar ook grotere kans op ongelukken. Nog een detail betreft het interieur van de eerste trams; de wagons hadden aanvankelijk van binnen banken die parallel stonden met de rijrichting.

Uiteindelijk zou ook Drachten op dit tram netwerk worden aangesloten door de Nederlandse Tramweg Maatschappij (NTM). De NTM exploiteerde vooral trajecten in Friesland. De NTM heeft in Smallingerland geopereerd van 1884 tot 1947, toen de lijn(en) werden verkocht aan de Nederlandse Spoorwegen (NS), De NS heeft de lijn in Smallingerland geexploiteerd tot 1985. De NTM heeft uiteindelijk al haar Tramlijnen overgedragen aan de NS in 1956.  Naast tramvervoer had de NTM van 1930 tot 1971 ook busvervoer. Dit is in 1971 opgegaan in de Friese Autobus Maatschappij (FRAM). (Dam, Faber, 1990)

De NTM exploiteerde paardentrams en stoomtrams. Een van de paardentrams was operationeel tussen Sumar en Veenwouden tussen 1896 en 1918. Vanaf 1918 werd hier de paardentram vervangen door de stoomtram. (Dam, Faber, 1990) Een van de belangrijkere redenen was dat de boeren in deze regio aanvankelijk zeer sceptisch waren tegen deze 'vuurdraken'. Men vreesde dat omliggend vee zich 'rot' zou schrikken door deze machines met alle gevolgen van dien. De gemeente Tietjerksteradeel stond daarom niet open voor deze verandering en verbood aanvankelijk de stoomtram. Daarnaast woog ook nog mee dat een paardentram veel lichter uitgevoerd kon worden mbt de rails. De aanleg was daardoor makkelijker en goedkoper. Groot nadeel is dat de snelheid van de  paardentram lager lag.

Vanaf de andere kant (Heerenveen, Gorredijk) werd direct een stoomtram (ipv paardentram) aangelegd in 1882. Dit traject werd in 1884 doorgetrokken naar Drachten, via het Zuid en de Burgemeester Wuiteweg (destijd tevens het Zuid genaamd) tot aan het punt waar tegenwoordig de Lawei is. Dit betreft het punt waar het Laweiplein is, westelijk van de Burg Wuiteweg. Deze route zou worden gebruikt voor personen- en goederenvervoer.

Twaalf jaar later, in 1896, zou dit spoor worden doorgetrokken naar het Noord, De Folgeren, Nijtap, Opeinde, Nijega en Sumar. Alwaar men moest overstappen op de paardentram. Dit traject voor voornamelijk personenvervoer zou bestaan tot 1948. Op het traject Het Zuid - Het Noord (Drachten) werden naast personen ook goederen vervoerd. 

De tramverbinding naar Veenwouden was een hele verbetering in tijd. Desalniettemin duurde het in de eerste jaren nog wel vier uur om van Drachten naar Leeuwarden te komen. Men kon met de stoomtram naar Sumar. Zoals hierboven benoemd moest men daar overstappen op de tragere paardentram naar Veenwouden, waarna men daar de weg kon vervolgen naar Leeuwarden met de trein. Om de reis destijds te bespoedigen wilde men dan thv Quattrebras nog wel eens uitstappen om vervolgens het stuk naar Hardegarijp te lopen en zo een trein eerder te kunnen pakken richting Leeuwarden.

Het zou niet lang duren (1914) voordat het station op Het Zuid verplaatst zou worden naar Het Noord. De locatie voor dit station betrof de hoek Stationsweg/ Ringweg. Hier was later het uitvaartcentrum (de Aula) van Monuta. Tegenwoordig (2013) bevindt zich hier het parkeerterrein van winkelcentrum Noorderpoort. Na het verliezen van de concurrentiestrijd met het busvervoer heeft het Tramstation in 1950 ironisch genoeg dienst gedaan als busstation.Vanaf 1952 is het gebouw nog een aantal jaren gebruikt voor de Rijks Landbouw Voorlichtingsdienst. Het oude tramstation aan Het Noord/ Stationsweg is gesloopt op 20 juni 1974. (www.spoorverledendrachten.nl, 2013). Als we het boek "Focus op Drachten" mogen geloven zou het pand in 1973 of 1974 eerst ook nog zijn afgebrand. (Oostra, 2001)

Na het verplaatsen van het station in 1914 zou Het Noord al gauw Stationsweg Noord gaan heten, in vergelijking met Het Zuid welke destijds al hernoemd was naar Stationsweg Zuid. (Hoekstra, 1982)

Op het vroegere tramstation op Het Noord, het latere autobusstation, heeft vroeger ook jarenlang een grote schoorsteen gestaan nabij de werkplaats. Deze schoorsteen was tbv de stoommachine die er voor zorgde dat alle andere machines konden werken. In die tijd was er nog weinig electriciteit. Slechts de aandrijving voor de wisselplateaus (tbv het wegzetten van de Trams in de remise) had een elektrische aandrijving.

Toen de tramlijn eind 19e eeuw in het centrum van Drachten was aangelegd ontstond ook al snel de behoefte aan een aftakking richting de Markt (plein waar tot begin 21e eeuw het postkantoor gevestigd was.) Hier was destijds de populaire veemarkt. Deze lijn werd begin 20e eeuw aangelegd en was operationeel tot aan de Tweede Wereldoorlog. (Dam, Faber, 1990)

Een volgend traject welke aangelegd is, betreft die van Drachten naar Groningen. Het traject werd aangelegd in 1913 voor zowel personen- als goederenvervoer. Een knooppunt hierin was bij De Folgeren, waar de lijn splitste richting Sumar en Leeuwarden enerzijds en Groningen anderzijds. Het personenvervoer vanaf Station Noord zou doorgaan tot en met 1948 voor zowel Leeuwarden als Groningen. In 1923 begon Sjoerd Veltman met autobusvervoer op de locatie Stationsweg/ Westersingel (waar vroeger Numan zat). Dit zorgde voor veel concurrentie met het tramvervoer, zodanig dat de tramverbinding bijna onrendabel werd. Alleen tijdens de tweede wereldoorlog en vlak erna zou er nog een kleine opleving zijn van het personenvervoer per tram. Dit had met name van doen vanwege de benzine/ olie schaarste. Dit hadden de bussen nodig, maar de tram was meestal kolengestookt (stoom), en dit laatste was nog wel voldoende voorradig. Toch kon niet worden voorkomen dat het vervoer per tram onrendabel werd en in 1948 zou de laatste tram tbv personenvervoer van Drachten naar Groningen rijden.

Hiermee werd tevens de gehele lijn richting Leeuwarden (vanaf De Folgeren) opgeheven. De lijn richting Groningen daarentegen zou nog wel blijven bestaan voor het goederenvervoer tot aan 1985. 

De Noorderhogeweg sloot in eerdere dagen (1964) direct aan op de tegenwoordige Kletsterlaan. Dit betekende dat het stuk Noorder Hogeweg zoals het tegenwoordig bestaat tussen Kruispunt De Bolder en Kruispunt Nijtap, nog niet aanwezig was. In die tijd was de oude Hogeweg direct aangesloten op de Noorder Hogeweg. Dit was weliswaar thv het huidige kruispunt N Hogeweg/ De Bolder, maar de oude Hogeweg liep daarbij dwars door de tegenwoordige vijverpartij naast Paulusma Reizen.

Van 1956 tot aan de aanleg van de woonwijk De Folgeren (eind jaren 1970) zou het spoor thv het kruispunt Noorderhogeweg/ De Bolder (destijds Oude Hogeweg) de Noorderhogeweg oversteken om vervolgens oostelijk van de Noorderhogeweg de route te vervolgen richting Philips. Daarna is dit gewijzigd. In plaats van de Noorderhogeweg te kruisen, bleef het spoor nu de Noorderhogeweg aan de westelijk kant volgen, waar tegenwoordig het fietspad loopt vanaf de "Multimerk" richting de Gamma.

Het spoor zou vervolgens thv de Daihatsu Dealer en Spinder alsnog de Noorderhogeweg oversteken om zo oostelijk van de Noorderhogeweg bij het emplacement (tegenwoordig Mc Donalds) te komen en eventueel de weg te vervolgen naar Philips aan de Lange West.

Later met de uitbreiding van het Veemgebouw in 1967 zou er een aftakking ontstaan waarbij het traject westelijk van de Noorderhogeweg de route zou vervolgen, kruisend met de Loswal, richting het Veemgebouw. Nog later, in 1972, zou er weer een extra aftakking komen voor het Veemgebouw, ditmaal kruist het traject de Loswal, maar boog daarbij tegelijkertijd in westelijke richting af, zodat het spoor uiteindelijk parallel liep aan de zuidzijde van De Haven en dus haaks stond op de eerdere aftakking naar het Veemgebouw.

Nadat Philips de interesse in de lijn had verloren en de 'Philips-lijn' daardoor overbodig zou worden in 1985, is er nog een aanzienlijke tijd met de C.A.F.  onderhandeld om deze van het spoor gebruik te laten maken. De C.A.F. vroeg hiervoor dat het tarief voor spoorvervoer dan net zo hoog zou worden als het tarief voor vervoer over water (de C.A.F. ligt aan de Drachtster Haven). Dit voorstel bleek onrealistisch en de onderhandelingen liepen op niets uit. Het spoorvervoer zou verdwijnen en de lijn is later afgebroken.

Daarmee is een eind gekomen aan meer dan 100 jaar spoorverbinding voor Drachten, van 1884 tot 1985. Er wordt nog altijd gepraat over nieuwe mogelijkheden. Er heeft zelfs nog jaren een magneetzweeftrein naast het Adverium gestaan om te pleiten voor een snelle verbinding met de Randstad en Duitsland. Het mocht allemaal niet baten. Het lijkt er voorlopig op dat er geen spoorverbinding meer zal komen en daarmee is Drachten de grootste plaats in Nederland zonder spoorverbinding.


Trajecten en jaartallen

Alle trajecten die in het honderdjarig bestaan in Smallingerland aanwezig geweest zijn, waren niet direct allemaal aanwezig. Zoals hierboven beschreven is dit in verschillende fases gebeurd. Hieronder volgt een kaartje (Google Maps) welke is ingevuld met de trajecten voor de tram en trein zoals deze tussen 1884 en 1985 gelopen moeten hebben. Deze trajecten zijn in de loop der tijd een aantal keren aangepast; dit is weergegeven door middel van kleuren en een legenda welke de periode voor betreffend traject laat zien. De informatie hiervoor is afkomstig uit "Oud Drachten vanuit de lucht (Frieswijk, Van der Heide, 1999) en het artikel "Spoor-loos"; afkomstig uit het magazin van Smelne's Erfskip (Jrg. 11, nr. 30) (Van der Wal, 2013).


Compleet overzicht van de spoortrajecten binnen de gemeente Smallingerland. Door in te zoomen worden details van trajecten beter zichtbaar. De verschillende kleuren en de legenda (hieronder) verduidelijken de perioden wanneer er op het traject van actief vervoer sprake was. Men kan ook op de kleuren in de kaart klikken om de jaartallen en type gebruik zichtbaar te maken.


Begin jaren 1960 - Het trace door de Folgeren valt hier nog duidelijk te herkennen. Interessant is met name de aftakking thv A.Th. de Boer richting Groningen, die hierop nog altijd duidelijk te zien is. Daarnaast valt op dat het stuk Noorderhogeweg richting Nijtap nog ontbreekt en dat de Waldwei (N31) nog niet is aangelegd. Thv waar het spoor de Folgeren kruist is nog duidelijk te zien hoe de Burmaniasloot richting Rottevalle loopt.


Oude traces en herkenbare punten in het Landschap

De gemeente heeft twee belangrijke spoortrajecten gekend. De eerste is de tram vanaf Heerenveen en Gorredijk richting Suameer. De tweede is het spoortraject welke zich vanaf 1913 nabij de Folgeren afsplitste richting Groningen. Dit laatste traject is later verder ontwikkeld tot het traject Groningen - Philips Drachten.

1) Traject Het Zuid - Nijega


September 2012 - Rechtsbovenin, naast de rode verf op een plein, vindt men de Lawei. Hier was vroeger het Zuider Tramstation. Dit station heeft tot 1914 dienst gedaan, waarna de activiteiten werden verplaatst naar het Noord ('Autobusstation').


Maart 2013 - Dit is de Noorderbuurt. Vanaf 1896 tot 1948 reed hier de tram. Het spoor liep hierbij aan de linkerkant van de weg. Vanaf net na 1900 tot ongeveer aan de Tweede Wereldoorlog (1940) is er ook nog een aftakking geweest naar de Markt; de weg naar de Markt is hier op de foto te zien rechts van het midden, nabij de grote Plataan.


Maart 2013 - Nogmaals de Noorderbuurt, iets meer in noordelijke richting. Het valt op dat het pand van de C&A (linkerkant) enigszins in de 'weg' staat. Vroeger liep hier het spoor waar tegenwoordig dit gebouw staat.


Maart 2013 - Daar waar tegenwoordig de bomenrij staat en het fietspad is aan de rechterkant, was vroeger het spoor. In de verte ziet men Winkelcentrum Noorderpoort en het Total Tankstation (rood). Hier bevond zich vroeger Station Noord.


Maart 2013 - Sinds de jaren 50 bevindt zich hier reeds een tankstation. Het voorste gedeelte van dit tankstation heeft tegenwoordig een winkelfunctie, maar was vroeger onderdeel van een garage.


Maart 2013 - Vanaf 1896 reed hier de tram en vanaf 1914 bevond zich hier ook het Noorder Tramstation op de vml locatie van de Monuta (welke inmiddels ook alweer afgebroken is). Hier bevond zich tot 1948 een groot emplacement voor de trams en treinen. Toen dit gedeelte in 1948 werd opgeheven, ging deze locatie verder als busstation. Thans staan hier nog altijd de gebouwen van het (Auto)Busstation. Sinds 13 december 2009 zijn alle haltes op Station Noord komen te vervallen. Binnenkort zal hier uitbreiding plaatsvinden tbv het winkelcentrum Noorderpoort, hier 150 meter verderop.. Daarmee komt hier een einde aan bijna honderd jaar stationsfunctie voor deze locatie.


Maart 2013 - Dit was de remise tbv het autobusstation. Ongeveer op deze zelfde locatie bevonden zich ook de gebouwen (remises, etc) van de NTM. Vroeger stond hier ook een stenen schoorsteen tbv een stoommachine die zorgde voor de aandrijving van allerlei machines op de werkplaats, dit ivm dat er rond deze tijd nog geen electriciteit was. Het enige electrisch aangedreven systeem was het wisselplateau ('draaischijf') waar de locomotieven en wagons op konden rijden om deze vervolgens voor de juiste ingang van de remise te positioneren. Deze 'draaischijf' bevond zich op het plein dat hierboven is afgebeeld. Op de website spoorverledendrachten.nl vindt men meer oude afbeeldingen van deze omgeving.


Juli 2009 - Nijtap, gezien in de richting van Drachten, nog voor de reconstructie van 2012. Aan de linkerkant, waar tegenwoordig het fietspad is, liep vroeger het tramspoor.


Juli 2009 - Nijtap, nu gezien in de richting van Opeinde, nog voor de reconstructie van 2012. Aan de rechterkant, waar tegenwoordig het fietspad is, liep vroeger het tramspoor.


September 2012 - Nijtap van boven gezien in de richting Drachten. De semi-transparante rode lijn geeft aan dat het tramspoor aan de noordelijke kant van de weg lag.


September 2012 - Nijtap van boven gezien in de richting van Opeinde en Nijega. De semi-transparante rode lijn geeft aan dat het tramspoor aan de noordelijke kant van de weg lag.


November 2012 - Net ten noorden van Nijega (in de verte het viaduct van de Waldwei), tussen de twee wegen op de foto liep vroeger het spoor. De weg rechts (Van Harinxmaweg) bestond in die tijd (1896-1948) nog niet. Al het verkeer liep toen over de weg aan de linkerkant (Hearrewei). Anno 2013 zal de situatie op de foto drastisch veranderen. De bomen in het midden worden gekapt, de woning wordt gesloopt en Van Harinxmaweg zal worden verbreed tot vierbaansweg.

(2) Traject Groningen - Drachten (Philipslijn)


Oktober 2016 - Startend net na Marum in de richting van Trimunt. Hier het spoorviaduct onder de A7.


Oktober 2016 - Net even verderop, op dit traject een Tweede Wereldoorlog monument ter nagedachtenis aan 5 gevallenen, gefusilleerd wegens de aanslag op de stoomtram.


Oktober 2016 - Het monument gezien vanaf afstand in de richting van Marum.


Oktober 2016 - Kijkend in de richting van Marum.


Oktober 2016 - Pad over de oude Trambaan thv Leidijk's Reed.


Maart 2013 - Bovenstaande foto is genomen thv buurtschap Luchtenveld in de richting van Trimunt. Het spoor liep aan de linkerkant (westelijke kant) van de Folgeralaan. Daar waar de blauwe auto geparkeerd staat, ziet men dat er sprake is van enige open ruimte. Hier was vroeger ruimte tbv het in- en uitladen van goederen voor Houtigehage.


Maart 2013 - Luchtenveld aan de Folgeralaan. De spoorbielzen waren aanvankelijk van hout. In de latere periode werden ze uitgevoerd in (gewapend) beton. Mijn vermoeden is dat een dergelijke biels hier op de foto is afgebeeld.


Maart 2013 - Luchtenveld aan de Folgeralaan. Na dienst te hebben gedaan als spoorbiels, werden de houten bielzen  gebruikt voor allerlei doeleinden. Naast afscheiding voor bloemperken, welke regelmatig aan de Folgeralaan te vinden zijn, ziet men hierboven dat ze ook kunnen worden gebruikt als paal om de weilanden af te scheiden.


Mei 2006 - Folgeralaan thv Waldwei, in de richting van Houtigehage. Aan de linkerkant van de weg, links van de eikebomen, liep vroeger het spoor.


Maart 2013 - De Folgeren. Nabij de Folgeren week de route van het spoor af van de Folgeralaan en ging met een grote lus om het buurtschap heen. Op de foto kijkt men in de richting van de Folgeralaan.


Maart 2013 - De Folgeren. Nabij de Folgeren week de route van het spoor af van de Folgeralaan en ging met een grote lus om het buurtschap heen. Op de foto kijkt men in de richting van Nijtap.De locatie is net ten noorden van de weg de Folgeren (grens met Nijtap) waar een onverhard pad in noordelijke richting loopt. Op een gegeven moment kruist dit met het traject van oude spoor.


Januari 2008 - Deze foto is genomen een aantal jaren eerder als voorgaande. Op dat moment groeide er veel struikgewas aan de rechterkant.


Januari 2008 - De Folgeren. Men kijkt hier in de richting van Houtigehage. Hier kruiste de spoorweg met de Folgeren. Op het moment van deze foto was men bezig een deel van de oude allure terug te brengen.


Maart 2008 - De Folgeren in de richting van Burmania. In vergelijking met voorgaande foto zijn hier nu 'seinpalen' geplaatst.


Maart 2013 - Burmania. We volgen het oude traject van het spoor richting Philips. In de verte ziet men de Noorderhogeweg.


Maart 2013 - Burmania. Nabij de Noorderhogeweg. Op de hoek Kletsterlaan/ Noorderhogeweg bevindt zich inmiddels ABD.


Maart 2013 - Op dit punt stak het spoor de Noorderhogeweg over. Het spoortraject heeft hier van 1956 tot 1985 gelopen. Men moet wel realiseren dat dat dit stuk Noorderhogeweg in 1956 nog niet bestond. De Noorderhogeweg vanuit Philips sloot in die tijd direct aan op de Kletsterlaan.


Juli 2009 - Kruising met de Noorderhogeweg maar nu gezien in noordelijke richting. Het spoor liep vanuit de bossage aan de linkerkant hier over de weg.


Juli 2009 - Noorderhogeweg nabij de Albert Heijn gezien in zuid-westelijke richting. Hier liep het spoor tot aan de hogeweg in de verte, waar het afboog naar links.


November 2010 - Deel van de vml Burmaniasloot nabij de Hogeweg gezien in noord-oostelijke richting. Hier boog het spoor af naar rechts richting het zuiden.


November 2010 - in vergelijking met voorgaande foto, bevindt men zich nu net iets zuidelijker.


Juli 2009 - Industrieterrein De Haven thv Paulusma. Hier liep het spoor achter de vijver langs. Van 1956 tot eind jaren '70 kruiste het spoor hier de Noorderhogeweg om vervolgens ten oosten van de Noorderhogeweg de route te vervolgen richting Philips. Met de aanleg van woonwijk de Folgeren zou dit veranderen. Vanaf toen kruiste het spoor de weg De Bolder (hierboven rechts). Het spoor bleef daarbij aan de westelijke kant van de Noorderhogeweg.


Juli 2009 - Noorderhogeweg gezien in zuidelijke richting thv de Kringloop. Hier liep vanaf eind jaren 1970 het spoor waar nu het fietspad is (ten westen van de Noorderhogeweg). Aangezien het spoor met de aanleg van woonwijk de Folgeren verplaatst is naar de andere kant van de Noorderhogeweg, stak het spoor hierboven op de foto de Noorderhogeweg over, om zo even verderop uit te komen op het spooremplacement; daar waar nu de Mc Donald's is.


Maart 2013 - Ten oosten van de Noorderhogeweg. Hier zou de trein het spoorwegemplacement naderen. In de verte het logo van Mc Donald's.


November 2012 - De achterkant van de brandweerkazerne met links de Haven. Achter ons bevindt zich het Veemgebouw. Met de bouw van het Veemgebouw in 1967 werden ook twee aftakkingen van het spoor gerealiseerd. De eerste aftakking (1967-1985) liep parallel aan de Noorderhogeweg tot binnenin het Veemgebouw. Dit is waar nu van links naar rechts waar de brandweerkazerne staat. De tweede aftakking (1972-1985) boog van voorgaande aftakking af en zou op bovenstaande foto over het parkeerterrein op de kijker 'af komen' om vervolgens parallel aan de Haven te lopen, naast het Veemgebouw.


November 2012 - Ten noorden van het Veemgebouw met in de achtergrond De Rover dealer en Mc Donald's. De tweede aftakking (1972-1985) zoals bij vorige foto omschreven, zou destijds voor de kijker langs lopen om vervolgens de trein de mogelijkheid te geven hierboven naast het Veemgebouw (hier rechts) te komen staan.


November 2012 - De laatste uitbreiding van Philips, Philips DAP, langs de Haven. Links van het water liep destijds de tweede aftakking (1972-1985) tbv het Veemgebouw.


November 2009 - Via het emplacement, nu Mc Donald's welke volgens de kijker achter ons ligt, liep een aftakking (1956-1985) hier langs het gebow aan de Lange West. Rechts in de foto zijn nog resten van dit traject in de bestrating te zien. Deze locatie wordt momenteel (anno maart 2013) geprepareerd om plek te bieden aan een locomotief welke zo een belangrijk stuk historie van Drachten verduidelijkt.


November 2009 - Links de Noorderhogeweg en aan de rechterkant de Mc Donald's. Daar bevond zich van 1956 tot 1985 het emplacement/ rangeerterrein tbv Philips.


Oude namen die herinneren

Het spoor is in de gemeente al mooi wat jaren verdwenen. Toch zijn er nog elementen aanwezig die aan de spoorperiode doen herinneren.


Maart 2013 - Stationsweg nabij de vml Bijzondere U.L.O. school


Maart 2013 - Tramlaan nabij Ratelwacht.


Maart 2013 - Gebouw de Remise op de locatie van de voormalige remise tbv de trams en het tramstation.


Beelden van vroeger in het nu

Het spoor is in de gemeente al mooi wat jaren verdwenen. Daarmee zijn beelden van toen moeilijk terug te halen. Men kan foto's van vroeger terug kijken, maar het kan ook mooi zijn om beelden van toen in de werkelijkheid van vandaag op te zoeken.


Juli 2010 - Oude Trein tussen Haaksbergen en Boekelo


Oktober 2011 - Historische lijn tussen Haaksbergen en Boekelo


Toekomst

Al sinds de afloop van de Tweede Wereldoorlog wordt er gesproken over een spoorlijn naar het Noorden via Drachten. Zoals duidelijk moge zijn, zijn de plannen meerdere keren in de 'ijskast' gezet. Het laatste plan voor een Zuiderzeespoorlijn kwam tot ontwikkeling in 1989 als plan van de NS om zelf een spoorlijn naar het Noorden te bouwen. Sinds die periode is er wederom jaren gesteggeld over rendabiliteit. Een van de eerste grote knelpunten was het liberaliseren van NS; wat leidde tot een scheiding tussen Spoorbeheer en Spoorexploitatie. Hierdoor kon NS niet meer geheel in eigen beheer bouwen, waardoor kosten stegen. Uiteindelijk werd op 13 april 2006 duidelijk dat de Zuiderzeespoorlijn er voorlopig niet zou komen. Er is later nog gekeken naar een plan om alleen een spoor te realiseren tussen Heerenveen-Drachten-Groningen. In mei 2012 werd bekendgemaakt dat ook dit plan niet zou worden gerealiseerd. Een voordeel wat hier uit voortkwam, was dat er veel geld vrijkwam voor andere infrastructurele projecten in Friesland, zoals o.a. de Centrale As van Nijega naar Dokkum. Met het afketsen van ook het laatste plan voor een spoor naar Drachten, lijkt een nieuwe spoorwegverbinding voor Drachten verder weg dan ooit. Toch zal ook in de toekomst worden gekeken naar nieuwe mogelijkheden. Men mag ervan uitgaan dat het traject door groei van potentiele pasagiers of door daling van (aanleg)kosten er ooit wel eens zal komen. Het is alleen afwachten wanneer dit rendabiliteitspunt komt. Tot die tijd blijft Drachten de grootste plaats zonder spoorverbinding.


Mei 2004 - Magneetzweeftrein bij het Adverium. Van 5 juli 2000 (in dat jaar werd de trein door de Oudjaarsploeg van de Folgeren van Duitsland naar Drachten gehaald) tot 12 december 2006 heeft deze trein voor het Adverium aan de snelweg A7 gestaan. De trein had aanvankelijk tot doel ter promotie te dienen om een treinverbinding naar Drachten te krijgen. Er is enige tijd sprake geweest dat dit wellicht een magneetzweeftreinverbinding zou worden.



Bronnen voor dit artikel


Dam, F., Faber, R. et al. (1990). Drachten, van toen naar nu. 350 jaar leven, wonen en werken. Drachten: Friese Pers Boekerij BV

Frieswijk, H.G., Heide, G. van der (1999). Oud Drachten vanuit de lucht. Hoogeveen: Slingenberg Boekproducties.

Hoekstra, T. (1982). Praatjes met plaatjes over Drachten in bestek 1902-1982.  Kollum: Drukkerij Banda BV.

Oostra, J. Rzn. (2001) Focus op Drachten. Zaltbommel: Europese Bibliotheek.

Wal, J. van der (2013). Spoor-loos. Drachten: Smelne's Erfskip, jrg. 11, nr. 30, p. 22-25.

Website; www.spoorverledendrachten.nl, (2013)

Naast de bronnen genoemd in de tekst is dit artikel tot stand gekomen met informatie afkomstig van de Thema-avond van Smelne's Erfskip "Tram van Weleer" (26 feb 2013).

- - Artikel publicatie: 25 maart 2013 - -