Binnen de Noardlike Fryske Walden (NFW) wordt Houtigehage gekenmerkt door twee verschillende landschapstypen. Net ten noorden van de Folgsterloane betreft dit het Compagnie wijken landschap, direct ten westen van het dorp, thv Fabryksloane en Skoallewyk, is dit landschap van de 'Jonge Heide Ontginning'. Kenmerk van de Jonge Heide Ontginning is dat de bebouwing veelal verspreid is en dat er een relatief dicht wegennet is. Het is ontstaan na de vervening. Anders dan in Drenthe was het in friesland niet verplicht de ontgonnen aarde in cultuur te brengen, waardoor een verwoest landschap ontstond met uiteindelijk heide. Na de vervening kochten de 'rijke' arbeiders vaak een stuk nog onverveende grond en gingen dat met een eigen bedrijf ontginnen. De arme arbeiders kochten de arme heidegrond om daar een eenvoudig bestaan met schapen en aardappelen op te bouwen. Op deze manier ontstond ook De Tike (Slabbers et al, 2009).
Het ontstaan van Houtigehage is te danken aan de vervening. Toen deze vervening eind 19e eeuw ten einde kwam, sloeg hier net als in ander dorpen de werkloosheid toe. In Smallingerland was de armoede het meest te voelen in dorpen als Houtigehage. Dit had ook te maken met de heidegrond in de omgeving, die zich slecht leent voor landbouw.
Het dorp staat onder andere bekend vanwege het bezit van een aantal 'Waldhuskes' aan de skoallewyk. De Skoallewyk wordt hieronder geillustreerd.
De waldhuskes aan de Skoallewyk zijn de oudste sociale woningbouw huizen van de gemeente smallingerland. Ze zijn historisch gezien belangrijk omdat ze een ommekeer in leefomstandigheden betekenden voor het dorp. Ter inbeelding: Rond de eeuwwisseling van 1900 moesten sommige gezinnen van 6 mensen leven in ruimtes van 7 m2 waarbij sommige mensen direct op de aarde moesten slapen. Er zijn in 1909 acht van deze woningen opgeleverd aan de Skoallewyk. (Dijkstra et al, 2000)
Interessant is ook om te zien dat op de kaart van 1928 (zie boven) de plaats niet wordt omschreven als 'Houtigehage', maar als 'Houtenhage'.